Trabzonspor, 2 Ağustos 1967’de[2] kurulan Trabzon, Türkiye merkezli spor kulübü. Özellikle futbol şubesiyle tanınan kulüp, profesyonel futbol ligleri tarihinde şampiyon olan 6 kulüpten biri ve şampiyon olmayı başaran ilk Anadolu kulübüdür. Kulübün başkanlığını Ertuğrul Doğan yapmaktadır.[3]
Trabzonspor, güncel olarak futbol branşında birinci lig düzeyinde temsil edilmektedir. Bu dalların yanında kulübün basketbol, eskrim, e-spor, voleybol, atıcılık, atletizm, boks, judo ve masa tenisi takımları mevcuttur.[4][5] Birinci lig düzeyinde kulübün toplamda 7 şampiyonluğu vardır. Bu şampiyonlukların tümü, erkeklerde 7 ve kadınlarda 1[6] olmak üzere futbol şubesine aittir. Bu başarı ile Trabzonspor, hem erkeklerde hem de kadınlarda Birinci Lig’de şampiyon olan ilk kulüp olmuştur. Trabzonspor Futbol Takımı (erkekler), şampiyon olmuş altı takımdan biri ve İstanbul dışından şampiyon olmuş ilk takımdır.[7] Bunun yanında, futbol erkek takımı armasında yıldız bulunan -yıldız, Süper Lig‘de beş şampiyonlukta bir verilir[8]– 4 Türk takımından biridir.[9] Ayrıca kulübün 1 şampiyonluğu bulunan kadın futbol branşı 2011’de faaliyetlerine ara verse de 2021-2022 sezonunda yeniden Kadınlar Süper Ligi‘ne kabul edilmiştir.[10][11]
Trabzonspor, espor futbol liginin katılımcıları arasındadır. Kulüp, 2023-2024 sezonunda bu ligde şampiyon olmuştur.[12]
Uzun süre bir “futbol kulübü” olarak anılan Trabzonspor, 2008’de TB2L takımlarından Alpella‘yı satın alarak, ilk kez futbol dışında bir takım sporunda ikinci lig ve üzeri bir düzenlemeye katılmaya hak kazanmıştır. Trabzonspor Basket, ikinci lige terfi ettikten iki yıl sonra (2010); Türkiye Basketbol Ligi‘ne çıkmıştır. 2014-2015 sezonunda, basketbol şubesi EuroChallenge‘de finale yükselerek takım sporları baz alındığında kulüp tarihinin Avrupa kupalarındaki ilk final karşılaşmasını oynamıştır.[13] Ancak basketbol şubesi 2019 yılında kapatılmıştır.[14] Ardından sadece altyapı faaliyetleri sürdüren bir basketbol yapılanmasına gidilmiştir.[15]
Trabzonspor, 1984’te kentteki hentbol kulüplerini birleştirerek bir takım kurmayı planlamıştır ancak daha sonra bundan vazgeçmiştir.[16] Bu olaydan 26 yıl sonra (2010) 24 Şubat Hentbol Takımı‘nı bünyesine katarak, Türkiye Erkekler Hentbol Süper Ligi‘nde etkinlik göstermeye başlamıştır. Böylece erkek hentbol takımı, kulüpte icra edilen üçüncü takım sporu olmuştur. Ancak bu branş kurulduktan altı yıl sonra yani 2016 yılında kapatılmıştır.[17]
Trabzonspor, 2013 yılında (erkek voleybol takımı) kurma kararı aldıktan sonra federasyona başvurmuş ve Voleybol Erkekler 3. Lig B Grubunda oynamaya başlamıştır. Takım normal sezonu lider bitirmiş ve play-off süreçlerinde yarı final ve final gruplarında ilk iki sırayı alarak bir üst lige çıkma başarısı göstermiştir. Takım, 2014-15 sezonunda Türkiye Erkekler Voleybol İkinci Ligi‘nde mücadele etmiştir. Trabzonspor Kulübü, 2016 yılı itibarı ile voleybol şubesinin faaliyetlerini durdurma kararı almış ve şubeyi kapatmıştır.
Tarihçe
Kuruluşu
Ana madde: Trabzon’da futbol
1962-63 futbol döneminde, zamanın Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı Orhan Şeref Apak, Türkiye liglerini güçlendirmek ve futbolu tüm yurda yaymak amacıyla “Ulusal Lig”lerin kurulmasına ve bu yapının il takımlarıyla desteklenmesine karar verdi.[18] Ancak, Trabzon‘da süregelen İdmanocağı–İdmangücü çekişmesi, bu iki takımın birlikte olabileceği bir yapının oluşmasını oldukça güç duruma getirdi. Yapılan görüşmelere rağmen; bu iki takım birleşmeye, aynı renk ve ülkü altında mücadele etmeye uzun süre yanaşmadı.[18] Görüşmelerdeki görüş ayrılıklarının kavga boyutuna geldiği, adli soruşturmaların açıldığı toplantılar oldu.[18]
İdmanocağı birleşmeye yanaşmayınca 21 Haziran 1966’da İdmangücü, Martıspor ve Karadenizgücü takımları birleşerek kırmızı-beyaz renklerle[19] “Trabzonspor Gençlik Kulübü”nü kurdu. Bu takımın başkanlığını Ali Osman Ulusoy üstlendi. Ancak takımın ismi resmî kayıtlara “Trabzonspor 1966” olarak geçti. “Trabzonspor 1966” İkinci Lig Beyaz Grup‘a alındı. Buradaki ilk yılında onar galibiyet, beraberlik ve yenilgi alan Trabzonspor 1966; İdmanocağı’nın Danıştay‘a açtığı dava sonucu feshedildi ve yeniden genel kurula gidildi. Bu genel kurulda takımın liglere katılabilmesi için adını “Trabzonspor” olarak değiştirmesi gerekiyordu. Federasyonun verdiği sürenin azalması ve Beden Terbiyesi Genel Müdürü Ulvi Yenal‘ın birleşme olmazsa hem İdmangücü’nün hem de İdmanocağı’nın ulusal liglere alınmayacağını açıklanmasıyla bu iki kulüp daha somut adımlar atmak zorunda kaldı.[18] Yapılan görüşmelerden sonra, 2 Ağustos 1967’de İdmanocağı’nın da katılımıyla Trabzonspor; İdmangücü, Martıspor ve Karadenizgücü ortaklığıyla birlikte resmen kuruldu ve İkinci Lig’e alındı.[18]
Trabzonspor’un ilk kurmayları
Kuruluşundan itibaren uzun süre yalnızca futbol dalında etkinlik gösteren Trabzonspor’un ilk teknik direktörü Hayri Gür oldu.
Hayri Gür 1912’de Limni‘de doğdu.[20] Gerçek adı Hayrettin olmasına rağmen, Hayri adıyla tanındı.[21] Yunanistan ile Türkiye arasında yapılan nüfus göçüyle birlikte İzmir–Foça‘ya yerleşti.[22] Gür’ün babası; Limni’nin son belediye başkanıydı.[23] Gür İzmir’e geldikten sonra, liseyi öğretmen okulunda yatılı okuyup; Gazi Beden Eğitimi Bölümü‘nden mezun oldu.[23] Almanca da öğrenen[22] Gür; Trabzon’a öğretmen olarak atandı. Beden eğitimi öğretmenliğinin yanında müzik, Almanca ve coğrafya öğretmenliği de yaptı.[21] Trabzon’a atanmadan önce Ege’de yapılan askeri bir tatbikatta, ödül kazandı. Ödülünü bizzat Mustafa Kemal Atatürk‘ün elinden aldı.[23] Birçok spor dalıyla ilgilendi, Trabzon’da yerel futbol takımlarında ve Trabzonspor’da oynadı, teknik direktörlük ve antrenörlük yapıp; Trabzonspor kurulduktan sonra takımın ilk teknik direktörü oldu.[23]
Gür, 2010 Nisan ayında 98 yaşındayken ölene dek;[24] Trabzonspor’un en yaşlı divan kurulu üyesi unvanını taşıdı. Bu özelliği nedeniyle, ölmeden birkaç ay önce zamanın Trabzonspor teknik direktörü Şenol Güneş onu evinde ziyaret etti.[25] Gür’ün öldüğü hafta Trazonsporlular, Trabzonspor’un Beşiktaş ile oynadığı maça kollarında siyah kurdele ile çıktı.[26] Ölümünün ardından, Trabzon-Pelitli‘de yapılan ve Trabzonspor Basketbol‘un maçlarını oynayacağı spor salonuna, onun adı verildi.[27]
Ayrıca Gür, Trabzonspor’un maçlarını oynadığı Hüseyin Avni Aker Stadyumu‘nun adının belirlenmesini sağlayan kişi oldu. Stada ad vermek için valilikte yapılan toplantıda; stadın yapılması için önemli katkıları bulunan, zamanın Trabzon Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Asbaşkanı ve Trabzon’un ilk beden eğitimi öğretmeni Avni Aker‘in adının stada verilmesini sağladı.[23][28][29]
Trabzonspor’un ilk başkanıysa, Ali Osman Ulusoy oldu. Ulusoy, 1966’da kurulup Danıştay kararıyla dağıtılan takımda başkan olsa da, genel kurul sonrasında kurulan takımda başkanlık görevini Rıfat Dedeoğlu ile birlikte yürüttü. Ulusoy’un 1970’te başkanlığı bırakmasından sonra yeniden başkanlık görevine getirilen Dedeoğlu, bir süre de Trabzonspor Divan Kurulu Başkanlığı yaptı ve[30] 6 Kasım 2004’te öldü.[31]
Şamil Ekinci Müzesi
Ana madde: Şamil Ekinci Müzesi
Şamil Ekinci Müzesi, 23 Eylül 1996’da hizmete Trabzonspor Müzesi adıyla açılan ve Trabzonspor tarihini konu alan spor müzesi.[32]
Müze bugünkü adına, 2008 yılında alınan bir kararla kavuştu.[33] Daha önceden Sadri Şener Sosyal Tesisleri’nin arka kısmında hizmet veren müze, daha sonra Sadri Şener Sosyal Tesisleri’nin ikinci katında hizmete girdi.[32] Yaklaşık 600 kupa ve diğer tarihi materyallerin bulunduğu müzenin; yapılan yeni bir proje ile birlikte tek bir binada hizmet vermesi için çalışmalar başlatıldı.[34] Çalışmalar 9 Şubat 2010’da tamamlandı ve aynı gün müze yeni binasında hizmete girdi.[35]
Şamil Ekinci Müzesi, hafta içi her gün saat: 09.00-17.30, Cumartesi ise 11.00-17.00 arası ziyarete açıktır.[32] Müzede 7 adet Süper Lig Şampiyonluk Kupası, 9 adet Türkiye Kupası, 7 adet Cumhurbaşkanlığı Kupası, 5 adet Başbakanlık Kupası, Kıbrıs Barış Kupası, 3 adet Süper Kupa,[36] TB2L Şampiyonluk Kupası[37] ve daha birçok kupa yer almaktadır.[32] Ayrıca müzede, Trabzonspor kurulmadan önceki dönemlere ait yarım kupa ve Atatürk‘ün İdmanocağı‘na hediye ettiği büst ve bayrak[38] gibi materyallere de yer verilmektedir.
Anıtlar
Trabzon’da Trabzonspor tarihini konu alan üç adet anıt bulunur. Bunların ikisi kent merkezinde, diğeri Sürmene ilçesindedir. Ayrıca kent merkezindeki Atatürk Alanı’nda (Meydan) bir adet büyükçe led ışıklandırmalı Trabzonspor Arması bulunmaktadır.[39]
- Trabzonspor Anıtı: 26 Kasım 2008’de Hüseyin Avni Aker Stadyumu‘nun 200 m. ötesinde zamanın belediye başkanı Volkan Canalioğlu‘nun da katılımıyla açılan anıttır.[40]
- Trabzonspor Parkı: Bu park “Bir sevda uğruna vefat edenlere” sloganıyla 2 Ağustos 2010’da açılmış ve içerisinde de bir Trabzonspor anıtına yer verilmiştir.[41]
- Sürmene Trabzonspor Anıtı: Sürmene’de 12 Mayıs 2010’da belediye tarafından yaptırılmış Trabzonspor anıtıdır.[42]
- Maçka Temiz Futbola Başlangıç Anıtı: “Temiz Futbola Başlangıç Anıtı” olarak adlandırılan bu anıt, Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunmaktadır. Temiz Futbola Başlangıç Anıtı, 2015-2016 sezonunda Salih Dursun‘un hakem Deniz Ateş Bitnel‘e gösterdiği kırmızı kartın kompozisyonunu içeren bir heykelden oluşmaktadır.[43]
Başkanlar
Ana madde: Trabzonspor başkanları listesi
Spor sezonlarına göre bugüne kadar görev yapmış Trabzonspor başkanları, aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
| 1967-68 Ali Osman Ulusoy1968-69 Rıfat Dedeoğlu1969-70 Ali Osman Ulusoy1970-71 Rıfat Dedeoğlu1971-72 Suat Oyman1972-75 Salih Erdem | 1975-80 Şamil Ekinci1980-81 Celal Ataman1981-82 Mustafa Günaydın1982-88 M. Ali Yılmaz1988-89 Mazhar Afacan1989-92 M. Ali Yılmaz | 1992-94 Sadri Şener1994-97 Faruk Özak1997-2000 M. Ali Yılmaz2000-03 Özkan Sümer2003-06 Atay Aktuğ2006-08 Nuri Albayrak | 2008-13 Sadri Şener2013-15 İbrahim Hacıosmanoğlu2015-18 Muharrem Usta2018-23 Ahmet Ağaoğlu2023- Ertuğrul Doğan |
Renkler
Trabzonspor’un renkleri koyu bordo ve açık mavidir.[18]
Trabzonspor’un kuruluş aşamasındaki en önemli sorunlardan biri de renklerdi. Takımın iskeletini teşkil eden; İdmanocağı ve İdmangücü takımları, takıma kendi renklerinin verilmesini istedi. Hatta 1966’da İdmanocağı’nın önderliğinde kurulan ve Danıştay kararıyla feshedilen Trabzonspor 1966’ya kırmızı-beyaz renkler verilmişti.[19] Ancak; bu iki takımın (İdmanocağı ve İdmangücü) birleşmeye karar verilmesiyle, yeni renkler bulma gereksinimi doğdu ve bordo–mavi renklere karar kılındı.[18]
Trabzonspor’un renklerini; Trabzon’un simgesi olan hamsinin gözünün bordomsu duruşu ve teninin mavimsi grisinden aldığı veya iki takımın (İdmangücü ve İdmanocağı) birer renk seçmesiyle aldığı gibi iddialar olsa da;[45] Trabzonspor renklerini, kurulduğu dönemde İngiltere‘nin en başarılı takımlardan biri olan Aston Villa‘dan aldı. Eski Kulüp Başkanı Şamil Ekinci, İngiltere‘den gelirken; Aston Villa’nın formalarını getirmiş ve Trabzonspor ilk yıllarında Aston Villa’nın Trabzonspor Logosu takılmış formalarıyla mücadele etmiştir. Bundan dolayı, Trabzonspor’un renklerinden olan mavi, açık mavidir. Bunun sonucu olarak, bir dönem formaların koyu mavi ile tasarlanması; bazı kesimlerin tepkisine neden olmuştur.[46]
Trabzonspor 2010’a dek alternatif renk olarak turuncuyu kullanmıştır. Ancak 2010 yılında alınan bir kararla, hamsi rengi olan grinin ikincil (alternatif) renk olarak kullanılmasına karar verilmiştir.[44]
Arma
Trabzonspor; takımın kısaltması olan “TS” ibaresinin bordo zemin üzerine birleşik yazı karakteriyle mavi olarak yazılmasıyla oluşan takım logosunu kullanmaktadır.[47] T ve S karakterlerinin birleştiği noktada takımın kuruluş yılı olan 1967 ibaresi vardır. Ayrıca TS ibaresinin üzerinde spor dallarını temsilen bir top figürü, oval dikdörtgen şeklinde olan ana gövdenin üst tarafında ise takımın 5 şampiyonluğunu belirten sarı renkte bir yıldız bulunmaktadır. Arma, 16 Mayıs 2003’te kulüp adına tescil edilmiştir.[48]
Futbol branşı
Ana madde: Trabzonspor (futbol takımı)
Tarihçe
İlk yılları
1967’de Trabzonspor’un çatısı altında oluşturulan Trabzonspor Futbol Takımı, 1967-68 sezonunda İkinci Lig Beyaz Grup‘ta mücadele etmeye başladı.[49] Trabzonspor, profesyonel liglere katıldığı bu ilk yılı, -20 takımlı bu ligde- Boluspor‘un ardından altıncı sırada bitirdi.[49] Daha sonraki iki yıl ligi dördüncü tamamladı[50][51] ve bir sonraki sene ligde 8. oldu.[52] 1971-72 sezonunda, Kırmızı Grup’ta mücadele eden Trabzonspor, liderden iki puan geride kalıp Türkiye 1. Futbol Ligi‘ne çıkamadı.[53] Bir sene sonra yeniden aynı kaderi yaşan Trabzonspor, bu kez lider Kayserispor‘la aynı puana sahip olmasına rağmen; averajla ligi ikinci bitirip Türkiye 1. Futbol Ligi’ne çıkma şansını bir kez daha yitirdi.[54] 1973-74 sezonuna gelindiğinde Kırmızı Grubu en yakın rakibi Sakaryaspor‘a altı puan fark atarak birinci bitiren Trabzonspor, diğer grubun birincisi Zonguldakspor‘la oynadığı şampiyonluk maçını penaltılarda kaybetse de Türkiye 1. Futbol Ligi’ne yükseldi.[55]
Bu yıllarda Necmi Perekli, Şenol Güneş ve Cemil Usta gibi daha sonra şampiyon olan takımın oyuncuları da kadroda yer almaya başladı.[55]
